Quyển I: Khởi nghĩa Hồng Bàng

Chương 9: Máy bơm nước chạy bằng sức gió.

Làm xong được hệ thống dẫn nước rồi, Kiệt chỉ huy cả bọn bắt tay vào làm máy bơm. Máy bơm bao gồm 3 phần là phần cung cấp lực, phần truyền lực và phần bơm.

- Hay là dùng cái bơm của nhà em đi!- Nguyễn Quảng đề nghị

- Cái bơm ngày xưa anh Kiệt cho mày đem về dùng ấy hả Quảng? Mày khôn lỏi quá ha!- Bắc nghe vậy thì cười khẩy

- Sao?- Nghe Bắc mỉa mai, Quảng ngạc nhiên lắm. Do hiện nay đang lúc nông nhàn, cái bơm đang để không, nếu tận dụng được thì đỡ thời gian làm cái bơm khác.

- Cái bơm đó thì nói thật giờ cũng gần hỏng rồi, tao từng qua thấy mấy nhà thuê bơm nhà mày về dùng kêu nước rỉ nhiều, bơm yếu, tay quay sắp sút ra,… Giờ bọn này dùng hóa chẳng phải ngu hay sao, có thể lam bơm mới, bơm tốt thì không làm, tận dụng cái bơm sắp hỏng. Hơn nữa, nói dại là bọn đụng vào mà chẳng may hỏng thì đền cái mới cho nhà mày à.

- Đào Văn Bắc, tao không phải là loại như thế.- Quảng nghiêm mặt lại, nó biết nhà mình thuộc loại cùng đinh, nên người làng thường coi khinh.

- Dừng lại đi Bắc, tao tin Quảng nó không phải loại như thế!- Hoàng Văn Tâm can. Bạn bè với nhau lâu lâu rồi, dù không thân cũng quen biết, nên Tâm cũng không muốn cả đám xích mích nghiêm trọng.

- Tao biết mày có ý tốt là muốn cho bọn này mượn bơm vì hiện tại nhà mày đang không dùng tới, nhưng thực sự thì ta sẽ không dùng lại cái máy đã cho mày được Quảng ạ! Bởi vì máy bơm sẽ phải hoạt động suốt ngày suốt tháng kể từ khi lắp đặt xong cho tới khi nó hỏng. Nếu dùng của nhà mày thì không tiện chút nào.

- Vậy là được rồi! Thôi, ta nên sớm bắt tay vào việc.

- À, Quảng này, bơm đã cho nhà mày thì tao không cần dùng, nhưng cứ đem tới nhé, tao xem xét sửa chữa nó luôn.

- Không cần đâu anh Kiệt, cái bơm đó tôi sẽ tự sửa.

- Thằng Bắc bảo nó sắp hỏng, tao thấy bọn mình bây giờ đằng nào cũng làm bơm, làm thêm một vài chi tiết cũng không hại gì. Cả bọn mày nữa, đem bơm tới tao kiểm tra cho, cần thay cần sửa gì làm luôn thể. Nhưng đây chỉ là tiểu tu thôi, chứ nếu đại tu thì phải tới chỗ bố thằng Tâm nhé. Không tao lại mang tiếng cướp miếng cơm nhà chú ruột.

- Dạ biết rồi!

- Cảm ơn!- Quảng nhỏ giọng nói với Kiệt. Trong số tất cả những chiếc bơm, cái của nhà Quảng là cái hư hỏng nặng nhất, cần sửa hơn cả, do nó là chiếc bơm chế thử, nhiều lỗi, sau khi về nhà Quảng lại được nhiều người thuê, dùng không giữ nên hỏng hóc nhanh chóng. Nhưng nhà không có tiền tu sửa, kỹ thuật làm chưa thạo nên dù muốn, Quảng cũng không thể sửa nó được, cứ để nó hỏng ngày một thêm nặng.

- Bọn mày cũng nghe đây, Quảng nghèo hơn bọn mày, nghèo hơn tao, đúng vậy. Nhưng chúng mày có tự nhìn lại mình không. Ai trong bọn mình một năm không phải ăn vài bữa cơm độn, ăn cơm với muối, hả? Tất cả đều nghèo, có điều ít hay nhiều thôi. Tao và bọn mày làm cái việc này là để tìm cách thoát nghèo. Chúng ta chung một chí hướng, là đồng chí của nhau đó.

- Dạ!

- Đừng dạ ỉu xìu thế, kể cho bọn mày nghe, mẹ tao từng làm lẽ cho một tay buôn, giàu nứt đố đổ vách. Bọn mày có biết lão ta giàu có thế nào không?

- Chả lẽ ngày nào cũng được ăn thịt ăn cá.

- Đúng vậy đó, ngày nào cũng ăn thịt ăn cá, nhưng còn hơn thế cơ. Bọn mày biết những món như gà hầm bát bảo, cá diên hồng hấp ngũ liễn, thịt lợn nướng mắc mặt,… Mày cứ cắn một miếng thịt, ôi chao mềm, ngọt vị thịt, … khiến mày muốn khóc luôn vì hạnh phúc. Rồi trà lão ta uống cũng là loại cao cấp: ô long, thiết quan âm,… mỗi cân giá trị bằng cả mảng ruộng tốt, thậm chí là hơn. Tao không hứa là làm việc tao nói thì bọn mình ngày nào cũng được như thế, nhưng nhất định sẽ không kém quá nhiều.

Kiệt nói vậy, nhưng nhìn qua cũng biết đám này chưa tin, cậu cũng không ép chúng nó phải tin ngay, nhưng cứ đưa ra một cái đích cũng là một biện pháp hay để chúng nó tin tưởng rằng Kiệt cũng đã có kế hoạch, chứ không làm lung tung.

Khi chiếc bơm nhà Quảng được mang tới, đã có mấy cái bơm được mang tới rồi, và việc kiểm tra những cái bơm đó đã xong, hư hỏng hầu như ít, do bơm là hộ gia đình dùng hoặc là do nhiều hộ gia đình họ hàng với nhau dùng chung, ít dám làm mạnh như phá như bơm đi thuê. Biết được những chỗ hỏng rồi,cả bọn đã bắt đầu việc chế tác các phần cần thay thế trong bơm, đồng thời cũng làm bơm mới luôn. Để làm nhanh, mỗi người chỉ phụ trách làm đúng một bộ phận, hoặc một công đoạn, giống như sản xuất dây chuyền vậy.

Kinh nghiệm nhiều, làm việc theo dây chuyền đã khiến chuyên môn làm việc tăng, hiệu quả cao lên, và công việc hoàn thành sớm. Trong lúc đợi mọi người đem bơm đã được sửa về nhà, Kiệt đưa cái bơm ra chỗ đặt và bơm thử. Nước bơm tới độ cao yêu cầu, chảy vào đường ống dẫn nước. Bơm liên tục chừng 10 phút thì nước bắt đầu chảy được tới chỗ đựng nước mà cả bọn đào. Nước có hơi thấm đi một ít, nhưng nhìn chung thì vẫn còn đầy lên, nếu bơm liên tục chừng 45 phút thì đầy bể chứa.

Khi mọi người quay lại, công việc tiếp tục. Giờ là lúc lắp bộ truyền chuyển động. Với 2 hệ thống tay quay con trượt được nối với nhau thông qua một hệ thống ròng rọc gồm nhiều ròng rọc động và tĩnh để làm thay đổi có lợi về lực cho bơm. Với các ròng rọc động giúp lực cần cũng cấp nhỏ hơn so với lực thật sự cần để làm chuyển động hệ thống tay quay con trượt để quay bơm, thêm ròng rọc cố định giúp đổi chiều cho chuyển động, không phải làm nhiều cơ cấu chuyển đổi phức tạp.

Mặc dù nơi có thể đặt cánh quạt đón gió là một chỗ đã rất gần biển, do đó gió cũng khá to, nhưng yếu tố kỹ thuật hiện tại cũng như năng lực hạn chế của Kiệt hiện tại làm tổn hao lực giữa các mối nối là cực cao. Đơn cử như chỉ là cái cây tre để làm trục dù có tròn và thẳng thế nào cũng không thể tốt như trục sắt hay trục gỗ gia công, nên khi xoay luôn có hiện tượng trượt, làm mất đi một bộ phận lực. Tiếp theo là hệ thống tay quay con trượt cũng không tuyệt đối đúng, có độ lệch nhất định thành ra truyền công không tốt, cũng làm phí công vào nhiều, nên nếu nối thẳng công tuyền xuống cực kỳ hạn chế, không đủ sức làm bơm nước hoạt động đạt công suất, kém hơn việc dùng sức người. Mà vì bơm nước vốn đã chế tạo không kín, thành ra nếu bơm không đủ nhanh, nước sẽ bị rò theo thời gian, thành ra lượng nước bơm lên sẽ ít ỏi vô cùng, không đủ lượng cần bơm trong ngày.

Công việc chế tạo bộ truyền không nặng nhọc, nhưng khá tốn thời gian, nhất là với việc phải tính toán độ dài của những đoạn dây, vị trí để treo ròng rọc và quan trọng nhất là những khớp nối của tay quay con trượt. Nếu như ở thế giới cũ của Kiệt, chỉ cần ra mấy chợ trung tâm mua là thể nào cũng có những thứ cần dùng: ốc vít, đai,… thì ở đây phải chế hết, lại phải chế bằng đồ gỗ nữa chứ. Ví dụ ở cơ cấu tay quay con trượt, có 4 bộ phận chính là tay quay, thanh truyền, con trượt và giá đỡ, thì có một trục nối giữa tay quay và thanh truyền, và trục này phải tự quay quanh tâm trục mà không bị kẹt ở chỗ tiếp xúc với thanh truyền, tức là đường kính trục nối này nhỏ hơn đường kình để trục xuyên qua trên tay quay hay thanh truyền, nhưng nếu vậy thì rất dễ xảy ra trường hợp thanh truyền hay tay quay rơi ra. Nếu có đồ sắt thì chỉ cần một vài khớp nối hay ốc vít, nhưng với đồ gỗ thì cực kỳ phức tạp. Kiệt phải biến tấu đi rất nhiều, dùng các thanh chặn ngang, mở rộng dung sai của vị trí đặt,… mặc dù biết là làm thế sẽ khiến sự rung lắc, trượt khi chuyển động của cơ cấu tăng thêm, làm mất đi lực truyền. Nhưng ngộ biến tòng quyền, sau này khi có tiền, Kiệt sẽ dùng kim loại chế tạo vậy, còn giờ thì cố gắng hạn chế dung sai ở mức thấp nhất đã.

Hơn một tuần lễ làm việc liên tục đã mang lại thành quả không nhỏ, cơ cấu truyền chuyển động làm việc hiệu quả, không rung lắc quá lớn. Vừa hay, lúc này Kiệt nhận được tin là Anh Minh sắp về, mang theo khoảng 15 cân gạo về để Kiệt có thể bắt tay vào việc nấu rượu và làm thính ủ cỏ. Vì công việc không còn quá nhiều, cậu cũng để mọi người thủng thẳng làm, vừa làm vừa chờ Minh về là khai trương hệ thống bơm tự động kia.

Cánh quạt được làm bằng gỗ nhẹ, không cần quá chắc, nhưng cũng không được là loại gỗ gặp nước là mủn vì Kiệt không có tiền mua sơn để sơn bảo vệ. Tất cả các cánh hầu nhe được làm thẳng rồi xếp nghiêng để đón gió chứ không được làm tốt như Kiệt từng mong do điều kiện kỹ thuật không đạt yêu cầu, và người làm cũng toàn là bọn nhóc 7- 8 tuổi, dù có là con nhà nông thạo việc cũng không thể làm đúng yêu cầu kỹ thuật. Trục giữ làm bằng một cây tre già, cứng cáp, vì nó phải đựng đủ các loại lực: trọng lượng cánh đón gió, lực gió thổi, lực trượt của cánh do dung sai,…

Công đoạn cuối cùng là dựng nó lên để đón gió, Kiệt không làm vội mà thực hiện đúng kế hoạch là chờ anh trai về. Thứ nhất là vì muốn để mọi người cùng được chứng kiến một thời khắc thành công của khoa học, mặt khác là vì ngày đó cậu thấy mọi người sẽ rỗi việc, có thể nhờ được người lớn sang giúp đỡ. Việc dựng một chân bệ, làm thân đỡ rồi lắp cánh quạt lên trên cần sức người lớn mời làm được.

Cuối cùng, thì ngày Anh Minh về cũng tới, kéo anh trai, bạn bè và mấy người lớn có thể cậy nhờ được tới chỗ cái máy bơm, giới thiệu cho họ công dụng của nó xong, Kiệt nhờ mọi người giúp mình phần công việc không thể tự làm.

Những người tới xem lúc này là ông bà nội, bố mẹ, cô dì chú thím của Kiệt, bố mẹ của mấy đứa khác, trong đó có cả bố của chị em Linh và Lộc là bá hộ Đào Văn Xuân cũng tới xem. Nghe Kiệt giới thiệu xong, mọi người xì xầm bàn tán ghê lắm, người khen kẻ chê, nhưng sau rốt thì Kiệt cũng thuyết phục được nhiều người giúp đỡ.

Chỉ mất non nửa giờ, mọi thứ đã được lắp ráp xong xuôi và dựng lên. Trời hôm nay gió hơi bé, cánh quạt chạy khá chậm, may mà cơ cấu truyền lực đã giúp cho bơm nước vẫn chạy. Nước bắt đầu được bơm lên, chảy ồ ồ vào hệ thống dẫn nước, rồi chảy ra bể chứa. Dòng nước nhỏ, chảy khá chậm, nhưng không ai bảo ai tất cả đều kiên nhẫn chờ đợi, đến khi nước chảy vào trong bể chứa.

- Tuyệt vời!- Anh Minh vỗ vai em trai mình, trong khi bọn nhóc cũng tới lắc lắc Kiệt, thể hiện sự vui sướng tột độ khi mà chúng đã thành công làm nên một thứ kỳ diệu, một cái bơm chạy bằng sức gió.