Chiều buông, Vân Lan đến khách sạn Lizzie. Cô không có ý định ăn tối cùng mẹ, nhưng bà Kha đã nói rõ là không chuẩn bị phần của cô, hấp háy mắt nói: “Nghe bảo cà phê ở khách sạn Lizzie ngon số zách!” Rồi bà đủng đỉnh rời đi. Vân Lan không còn lựa chọn nào khác.
Trong thư gửi tới mẹ có nhắc nhở, nếu gặp nhau không được gọi mẹ, phải gọi tên mới của bà là Jenny. Vân Lan cầm bức thư ngồi bên giường, Jenny! Chuyện của bà và ông Liêu vẫn chưa xong đâu… Cô ngẩng đầu, thẫn thờ trông ra ngoài cửa sổ, cơn gió thổi lay động bông đỗ quyên đỏ rực.
Chỉ mới nửa năm không gặp mà Vân Lan suýt không nhận ra mẹ mình. Bà uốn kiểu tóc thời thượng, đuôi tóc cong vào trong nhìn rất bồng bềnh, mặt thon nhỏ như đính một lớp ren. Gặp nhau trong nhà ăn có cửa kính sát sàn trên tầng hai, Vân Lan tưởng chỉ có hai mẹ con gặp mặt ăn tối, ai dè còn có người đi cùng. Ngồi trên ghế sô pha cạnh mẹ cô là một quý bà đeo chiếc vòng cổ ngọc trai, mặc sườn xám nhung màu xanh lá cây, mép áo màu vàng có hai viền hai nạm*, trông rất tinh tế.
(*Bộ sườn xám đang được tả có thể là sườn xám thời Mãn Thanh, bởi với thiết kế hai viền hai nạm hầu như không còn phổ biến ở sườn xám bó sát hiện tại. Ảnh minh họa.)
Có mặt người ngoài khiến Vân Lan ngập ngừng, chẳng biết phải mở miệng thế nào, gọi mẹ không được gọi Jenny cũng không ổn. May là mẹ cô đã đứng dậy trước, “Vân Lan, mau lại đây,” Bà vẫy tay gọi, nắm tay Vân Lan dẫn cô đi vòng qua bàn, niềm nở giới thiệu: “Đây là bà Tiêu, con xem trùng hợp chưa kìa, đợt rồi ở Thượng Hải, dì ba con có giới thiệu bác ấy với mẹ, lần này đi thuyền tới Hương Cảng, mẹ và bác ấy tình cờ chung chuyến, quả là quá trùng hợp.”
“Chào bác Tiêu!”
“Cô năm phải không, ngồi đi.” Bà Tiêu khách sáo đưa tay mời, sợi vòng cổ ngọc trai đung đưa theo, phản chiếu nụ cười tươi rói trên mặt.
Trong bữa cơm, bà Tiêu hỏi việc học của cô, Vân Lan đáp nhất nhất, song không hiểu chuyện gì đang xảy ra, vừa trả lời vừa nhìn Jenny chuyên tâm ăn uống. Jenny cũng ngẩng đầu nhìn cô, đôi mắt trong veo ấy chẳng có gì để Vân Lan kiếm tìm.
Bà Tiêu hỏi: “Lý do gì mà cô năm lại học Y ở Minh Đại thế? Khoa Y ở Minh Đại khó có tiếng, thi thố nhiều, chế độ lâu, yêu cầu tốt nghiệp rất cao, có nhiều người học mấy năm vẫn không thể tốt nghiệp, bọn nhỏ tới Hương Cảng cũng luôn tránh khoa Y của Minh Đại.”
Vân Lan ngồi đối diện hai bà, mẹ của cô mặc đầm Âu mà bình thường vẫn mặc, là một chiếc đầm dài màu vàng nhạt, eo gấp nếp tôn lên vòng hai nhỏ gọn; bà Tiêu lại ăn vận theo phong cách cổ kính trang nghiêm, gợi Vân Lan nhớ đến bà bác cả thường ngồi trong sảnh chính uống trà, kể từ lúc hiểu chuyện, cô biết mẹ và bác cả rất ít giao tiếp với nhau. Hai người như thế mà lại ngồi cùng một ghế sô pha ư? Vân Lan lấy làm ngạc nhiên.
Bà Tiêu hỏi cô vì sao lại chọn chuyên ngành, kể ra rất dài, mà Vân Lan vốn ít nói nên chỉ đáp ngắn gọn: “Hồi ấy chỉ cần được đi học là cháu vui lắm rồi, không nghĩ nhiều, học ngành nào cũng được.” Tuy nói thế, nhưng thực ra khi xúi anh ba vào Minh Đại, cô đã hạ quyết tâm sẽ theo học ngành Y. Anh ba tính lười biếng, Vân Lan mới lên kế hoạch thay anh, khoa Văn ở Minh Đại rất được, chương trình học đơn giản mà thi tốt nghiệp cũng dễ, đợi lấy bằng tốt nghiệp xong thì anh về Thượng Hải kế thừa nhà máy bóng đèn, rất danh ngôn chính thuận, bác trai thứ cũng không thể phản đối. Anh ba nghe thế bèn đồng ý ngay.
Bà Tiêu nghe rồi thôi, chỉ cười gật đầu chứ không hỏi thêm, nhấp một hớp trà, quay sang nói chuyện với mẹ Vân Lan: “Hoài Thừa nhà tôi quyết chí làm bác sĩ nên mới vào Minh Đại. Tính ra cũng lớn hơn cô năm mấy cấp…” Bà ta nói tới đây thì dừng. Cách chiếc bàn nên Vân Lan không nghe rõ, song mẹ cô lại nghe rõ mồn một, nháy con mắt đã hằn vết chân chim, dường như hai bà cùng ngầm hiểu.
Sau đó lại tán gẫu sang chuyện khác, nói tới cảnh đẹp bên bờ biển, bảo là gió biển đưa hơi nước, gió thổi qua khiến da mình nhớp nháp. Vân Lan im lặng lắng nghe, nghĩ chuyện riêng của mình, không biết lát nữa Jenny xã giao với bà Tiêu xong thì có rảnh không, phải nhân cơ hội nhắc chuyện học phí năm sau thôi, dù thế nào cô cũng phải hoàn thành xong việc học.
Cô hầu như không nói gì suốt bữa tối, nhà họ Nhiếp theo trường phái cũ, khi ăn không được nói nhiều, tôn chỉ ăn không nói, ngủ không tiếng; hơn nữa ngồi cùng bàn với người lớn thì tiểu bối càng không được phát biểu. Vân Lan cúi đầu múc bát canh sa sâm ngọc trúc, nhìn mẹ mình nhiệt tình kể với bà Tiêu là năm ngoái khi đến đây, bà từng ăn mấy món bánh ngọt làm rất đẹp, có một tiệm bán bánh hạnh nhân khá ngon, nhất định hôm nào đó sẽ dẫn bà ấy đi ăn thử. Bà cười tới nỗi… phấn son trên mặt như những đóa hoa nổi trên mặt nước, dao động chập chờn.
Vân Lan bất giác nhớ lại những lời cãi vã với cha ở trong thư phòng, bà không lớn tiếng quá quắt, song mỗi câu mỗi chữ vô cùng rõ ràng, bà bảo: “Tôi cũng không muốn làm mẹ chút nào, nếu không có con, anh tưởng tôi sẽ ở lại đây hả?”
Lúc ấy Vân Lan chỉ mới 15 tuổi, mẹ cô tròn 32, đương độ tuổi phụ nữ trưởng thành có thể tự quyết. Vân Lan còn đang đi học ở trường trung học nữ sinh nghe được, vội ngẩng phắt đầu lên, cũng bắt đầu từ đó, cô luôn nghiêm túc nghĩ đến ý nghĩa tồn tại của mình. Và cũng không lâu sau kể từ khi ấy, bác trai thứ có ý định đưa anh ba đi học xa, Vân Lan lập tức trao đổi với bác trai cả rồi nhanh chóng lên thuyền, danh ngôn chính thuận theo anh ba tới Hương Cảng.
Cuối cùng cô cũng không còn là lý do níu chân mẹ nữa, Vân Lan nhìn bà ngày một thay đổi, trở thành Jenny của hiện tại.
Ăn bữa cơm hôm ấy, Vân Lan nhấm nháp một tâm tư khác.
Và Jenny cũng thế. Tiễn bà Tiêu về, bà nhấc váy dẫn Vân Lan đi lên lầu, đồng thời càu nhàu áo tắm đem theo không đẹp, hôm qua đi dạo bãi biển, cảm thấy kiểu áo tắm mua năm ngoái đã lỗi thời, quyết định ngày mai sẽ đi mua kiểu mới.
Vân Lan không nói không năng.
Bà ngoái đầu hỏi cô: “Sao? Con cảm thấy bà Tiêu này thế nào?” Rồi chẳng đợi cô trả lời, tự bà nói tiếp: “Nhà bà ấy buôn thuốc lớn nhất Thường Châu, mọi tiệm thuốc Đông y ở thành phố đều là của nhà bà ấy, ông nhà bà ấy từng làm quan lớn ở Nam Kinh, nhưng về sau bị y thuật làm lỡ đường quan, bèn cáo lão về quê, thế mà giờ tạo phúc cho một phương, thành thần tiên hành y tế thế.” Bà cảm thán, cũng chẳng buồn xem người nghe có phản ứng thế nào.
Bà nói một tràng dài, nhưng tới tận lúc vào phòng mà Vân Lan vẫn chẳng nghe lọt câu nào. Cô chờ bà dừng lại, lập tức hỏi thăm: “Lần này bà đến… là đi du lịch à?”
Jenny cởi giày cao gót, chân trần bước lên thảm trải sàn, bà quay người lại, hất cằm với Vân Lan: “Hương Cảng có gì hay để du lịch hả, ít nhiều gì con cũng đã ở đây hai ba năm, thế mà chỉ biết có chơi. Do Edmund muốn đến Ấn rồi đi vòng tới Mỹ, nên mẹ mới nán lại đây.” Nói xong, bà lại tháo bông tai, bông tai kim cương nhỏ là thứ dễ làm mất nhất, bà cầm tới đặt xuống bàn trang điểm, nói: “Ta chỉ ở lại đây ba hôm, sáng sớm ngày 14 sẽ lên đường.”
Đi nhanh thế ư, Vân Lan mất kiên nhẫn, lập tức đi tới, nhưng chưa kịp mở lời thì đã bị Jenny cướp trước, bà nghiêng đầu nhìn lỗ tai cô, chau mày bảo: “Ta nhớ đã xỏ tai cho con hồi nhỏ rồi kia mà, sao không đeo khuyên hả, có phải đã bị tịt lỗ rồi không.” Rồi bà giơ tay nhéo vành tai mềm mại của Vân Lan, “Bà ngoại con nói rồi, con gái bị tịt lỗ tai là không tốt đâu, về sau khó lấy chồng.”
Vân Lan cụp mắt, trong đầu lại nghĩ: Như hôm nay rồi mà mẹ vẫn còn tin vào những điều ấy ư? Cô sốt ruột nói: “Con nghe anh ba nói năm sau trong nhà sẽ không lo học phí cho con nữa, con nghĩ, đã học phải học cho xong, không thể bỏ dở giữa chừng, chí ít cũng phải học đến lúc tốt nghiệp.”
“Sao con không bàn với cha con đi?” Jenny dựa vào khung cửa rộng lớn, tiện tay châm một điếu thuốc, chậm rãi tiếp lời.
“Có gửi điện báo cho cha rồi, cha bảo…”
“Bảo cái gì? Có phải bảo con xin tiền ta không?” Bà nhả ra một vòng khói, mắt ánh lên vẻ miệt thị.
Vân Lan chưa bao giờ tham gia vào chuyện của họ, cô cũng chỉ biết một hai chuyện giữa Jenny và ông Liêu từ anh ba; và qua những lời kể nửa che nửa đậy của mấy người bác gái, cô cũng biết được đại khái chuyện của cha cô ở nhà chứa Trường Tam*. Giờ bị Jenny hỏi thẳng như thế, cô cảm thấy rất khó chịu, ấp úng khó nói.
(*Vào cuối thời nhà Thanh, các nhà chứa ở Thượng Hải có mấy thứ bậc: “Thư ngụ” cao nhất, đến “Trường tam”, rồi “Huyền nhị”, thấp nữa là “Yên hoa quán”, hạng thấp nhất là “Dã kê” (Gà hoang – tức gái đứng đường).)
Jenny nhìn cô chằm chằm, bỗng cười phì một tiếng, “Được rồi, ta sẽ tìm cách cho con, con yên tâm, chiều ngày mai con lại tới đây, ta bảo đảm con sẽ được học hành thuận lợi đến lúc tốt nghiệp, không còn trắc trở gì nữa.”
Vân Lan bất giác trợn mắt, khoản tiền lớn đến vậy mà lại giải quyết dễ thế ư? Nhưng với tình hình bây giờ… Lẽ nào ông Liêu kia thật sự có sản nghiệp nông trường ở Mỹ, là người giàu danh xứng với thực? Song, tuy có nghi ngờ thì cô cũng không để lộ ra. Hai mẹ con im lặng, Vân Lan ngẩng đầu nhìn đồng hồ treo tường. Jenny nhìn cô, xoay người tắt thuốc, nói: “Đi thôi, ta gọi xe đưa con về, ba giờ chiều mai, ta cũng đã chuẩn bị trước rồi, sẽ cho xe tới ký túc xá đón con. Con cứ yên tâm, chỉ là mấy nghìn tệ học phí, chuyện nhỏ ấy mà, đừng cau mày ủ rũ nữa!” Câu cuối còn xen lẫn tức giận, “hừ” một tiếng, Vân Lan im lặng, biết mẹ đang bất mãn vì cha.
Trên đường về, Jenny dặn cô ngày mai phải thay quần áo, cho dù là từ trường đến thì vẫn phải chú trọng ăn mặc, mượn ngọn đèn trong đại sảnh khách sạn, bà dặn: “Ta nhớ lão phu nhân có cho con một chiếc vòng tay kim cương, nhớ đeo cả đôi bông tai hạt gạo tặng dịp sinh nhật của con năm ngoái, không được quên đâu đấy. Hồi bằng tuổi con ta đã ngồi kiệu hoa rồi.” Bà đảo mắt, một tia sáng lóe lên rồi biến mất.
Hiếm khi Vân Lan về trễ, xe mò mẫm trong bóng đêm đi lên sườn núi, đèn xe chiếu sáng con đường phía trước, trong thấp thoáng có bóng dáng của một cặp đôi đang ôm nhau, Vân Lan mải nghĩ chuyện học phí, vô tình liếc mắt nhìn, chỉ trông thấy một chiếc mũ lưỡi trai màu mơ nhạt quen thuộc.
Tới lúc xe lướt qua, cô không kìm được ngoái đầu, đối diện với màn đêm sâu hun hút. Cái nàng Mạt Lị này, ngày càng chơi về muộn! Mấy hôm trước khi xuống lầu đến nhà ăn, Vân Lan còn nghe đám con gái lớp bên nói chuyện, bảo dạo này đám con trai không tới dưới lầu tỏ tình nữa, thì mới có một người nói: “Do Mạt Lị không thả thính nữa thôi… Nó nhắm được mục tiêu rồi, không thèm đưa đẩy với tụi con trai nữa.” Một người khác lại nói: “Thật đấy, Mạt Lị với anh Dương tình cảm lắm cơ.”
“Lắm là lắm chừng nào?” Có người cố ý hỏi.
“Có chuyện các cậu nghĩ đến, và cũng có chuyện các cậu không tưởng tượng nổi…” Người nói chẹp miệng, thấp giọng cười: “Gần như gì cũng có.”
Vân Lan coi thường bọn họ chỉ biết tụ tập nói xấu sau lưng. Trong trường các cô có một hội trường rất đẹp, thường dùng để sinh viên tổ chức vũ hội giao lưu. Tham gia hay không là do tự nguyện, hồi mới nhập học, Vân Lan tò mò nên cũng theo Mạt Lị tham dự mấy lần, nhưng lên năm sau lại dần mất hứng thú. Song cứ vào mỗi đêm trước vũ hội, cánh nam sinh thường tụ tập tới bãi cỏ trước ký túc xá, hát tình ca gọi tên người trong lòng, mời cô gái xuống gặp. Ban đầu Vân Lan rất ngạc nhiên, sao lại có chuyện rầm rộ trắng trợn đến thế; nhưng cô gái được gọi tên lại không nghĩ như vậy, đứng ở hành lang đại sảnh cùng những người khác xem cuộc vui, nghe họ hát hết bài này tới bài khác, trên mặt nở một nụ cười đắc ý.
Hồi đầu gọi tên cô gái nổi tiếng như Mạt Lị rất nhiều, về sau thỉnh thoảng cũng gọi cả Yến Vi và Nhiếp Vân Lan, Yến Vi nằm nhoài trên cửa sổ phòng Vân Lan nhìn xuống, trách móc trời tối chẳng thấy gì. Đến lần gọi tên Vân Lan, Vân Lan cũng bắt chước cô ấy, đứng bên cửa sổ phòng mình nhìn xuống, Mạt Lị và Yến Vi cùng hỏi cô: “Sao? Có chọn được chàng nào ở dưới đó không?”
Thực ra cô chẳng để tâm chuyện này lắm, nhìn lướt qua rồi đáp cho có: “Tối như vậy ai mà nhìn rõ?”
Vân Lan thật sự không nghĩ đến chuyện hẹn hò yêu đương. Trong nhà cô có một người chị họ hàng xa, cô gọi là chị Bích, hồi Vân Lan mới vào trường trung học nữ sinh thì chị đã du học ở Nhật Bản, nghe nói cũng học Y; chị Bích là người đầu tiên trong số các cô gái ở gia tộc cũ kỹ phủ bụi như bọn họ đi du học, nên cho dù ở tận quê nhà Ninh Ba xa xôi, tin tức chấn động ấy vẫn truyền đến Thượng Hải với tốc độ ngàn dặm, rồi mượn bàn bài của các bác các thím để lọt vào tai các tiểu bối. Lần đầu Vân Lan nghe tin ấy đã vô cùng sửng sốt, hóa ra mục tiêu học tập không chỉ để giỏi hơn anh ba là xong, mà còn có thể tiến xa hơn nữa, thậm chí… có thể thoát khỏi khoảng trời vuông vức này để ra nước ngoài.
Kể từ đó cô đặc biệt chú ý. Thí dụ, hễ có tin ai mới đi nước ngoài là cô sẽ nhắc với anh ba mỗi lần ngồi xe về nhà, anh ba không nhớ thì hôm sau cô lại nhắc tiếp. Nói cho tới khi nào nghe thấy anh ba và bác trai thứ cãi nhau, anh ba hét toáng: “Sao con không thể giống bọn họ, con muốn ra nước ngoài du học, tới khi về cũng vang danh!”
Cô vô cùng hài lòng, hôm sau lại nói tiếp về ví dụ của người khác. Bản thân cô cũng không ngờ mình lại có sự cố chấp khảm tận xương cốt như thế, đôi khi chẳng rõ đích đến của mình nằm ở đâu, nhưng cô vẫn có thể bước đi trên con đường đó.
Vân Lan đứng trước cửa, nhấn chuông điện, tiếng chuông kinh thiên động địa đột ngột ré lên, vang vọng khắp núi rừng lúc nửa đêm, khiến sau lưng ớn lạnh rùng mình.
