Đây là buổi tối đầu tiên của họ trong căn nhà tồi tàn ở phố Chasle. Nhà sử học về Đại chiến xuất hiện, bắt tay các bạn thật nhanh rồi lượn quanh trong bốn tầng gác và biến mất.

Những giây lát khuây khoả đầu tiên qua đi, lúc này hợp đồng thuê nhà đã được ký, Marc cảm thấy trở lại trong anh những nỗi sợ tồi tệ. Nhà hiện đại học sôi sục nổi bật ở đôi má tái nhợt, lọn tóc nâu không ngừng rủ xuống mắt, chiếc càvạt thắt chặt, chiếc áo vét màu xám, đôi giày da kiểu Anh vẹt gót gợi cho anh những nỗi e sợ ngấm ngầm.

Con người này cũng không nói tới thảm hoạ tạo thành sự lựa chọn của anh đối với Đại chiến, có vẻ khó hiểu giữa sự cứng nhắc và chủ nghĩa khoan hoà, giữa sự ồn ào và vẻ nghiêm trang, giữa sự châm chọc vui vẻ với thái độ trơ trẽn, và hầu như chuyển từ thái cực này sang thái cực khác với vẻ cuồng nhiệt và tâm trạng vui vẻ ngắn ngủi và xen kẽ. Thật hãi hùng. Không thể biết việc đó xoay thế nào. Sống với một nhà hiện đại học đeo càvạt là một trường hợp mới mẻ. Marc nhìn Mathias đi vòng quanh trong một gian phòng trống trải, vẻ bận lắm.

- Cậu khiến anh ta quyết định một cách dễ dàng chứ?

- Chỉ vài lời. Cậu ấy đứng lên, thắt lại càvạt, đặt bàn tay lên vai mình và nói: “Tình nghĩa anh em của những đường hào, việc đó không cần bàn. Mình là người của cậu. Hơi có vẻ sân khấu. Dọc đường cậu ấy hỏi mình chúng ta là gì, chúng ta làm gì. Mình nói một chút về tiền sử, về những tờ quảng cáo, về thời Trung cổ, về những tiểu thuyết tình và những chiếc động cơ. Cậu ấy bĩu môi, có lẽ vì lý do thời Trung cổ. Nhưng cậu ấy bình tâm lại, lẩm bẩm điều gì đó về sự nhào trộn sống thành đoàn ở những đường hào hoặc điều gì đó thuộc loại này, thế thôi.

- Còn bây giờ, cậu ấy đã biến mất.

- Cậu ấy đã để lại cái túi. Đây không phải là tín hiệu xấu.

Rồi con người của Đại chiến lại xuất hiện, vác trên vai một hòm củi đun.

Marc không ngờ cậu ta cũng khoẻ mạnh. Ít ra sức lực ấy sẽ có thể có ích.

*

Chính vì vậy, sau bữa ăn đơn sơ đặt trên đầu gối họ, ba nhà nghiên cứu trong tình trạng rối rắm lại ngồi sát vào nhau quanh ngọn lửa lớn. Chiếc lò sưởi phủ đầy cáu ghét và quan trọng. Lucien Devemois cười và thốt lên: “Lửa là điểm xuất phát chung. Giản dị nhưng là chung. Hoặc là một điểm sụp đổ, tuỳ ý bạn. Về mặt tình trạng rối rắm, từ ngày hôm nay là điểm kết hợp được biết duy nhất của chúng ta. Đừng bao giờ bỏ qua những sự kết hợp”.

Lucien phác một cử chỉ khoa trương. Marc và Mathias nhìn anh ta mà không tìm hiểu, hai tay giơ về phía ngọn lửa.

- Đơn giản – Lucien cất cao giọng nói tiếp – Đối với nhà tiền sử học lực lưỡng của căn nhà, Mathias Delamarre, lửa là cần thiết... Những nhóm nhỏ đàn ông có tóc dài yếu chịu rét tập hợp ở mép hang động quanh ngọn lửa bổ ích tách xa những thú dữ, tóm lại là Chiến tranh lửa.

- Chiến tranh lửa – Mathias ngắt lời – là một mớ...

- Cần gì! – Lucien nói tiếp – Hãy bỏ rơi cái học thức uyên bác của cậu mà mình hoàn toàn coi thường về những gì liên quan tới những hang ổ và hãy để chỗ ngồi danh dự của nó cho ngọn lửa tiền sử. Chúng ta hãy tiến lên. Mình chuyển qua Marc đang mệt mỏi tính tới số dân thời Trung đại như “lửa”. .. Họ rất bực bội những nhà Trung đại học với cái đó. Chúng ta lúng túng... Hãy cho qua. Trèo lên nấc thang thời gian, cuối cùng người ta đi tới tôi, tới tôi và tới ngọn lửa của Đại chiến. “Chiến tranh Lửa” và “Lửa của chiến tranh”, cảm động, phải không?

Lucien cười, hít một hơi dài và lấy chân đẩy một khúc củi to chất thêm vào lò. Marc và Mathias cười mơ hồ. Sẽ phải tập làm quen với cái gã kỳ quặc và cần thiết để góp phần thứ ba vào căn nhà.

- Vậy là – Marc xoay xoay những chiếc nhẫn của mình, kết luận – khi những sự bất hoà của chúng ta quá khó chịu và những khoảng cách niên đại không dung hoà được, sẽ chỉ cần tạo ra một ngọn lửa. Đúng thế chứ?

- Cái đó có thể giúp được – Lucien công nhận.

- Chương trình khôn ngoan – Mathias nói thêm.

Họ không nói tới Thời gian nữa và sưởi ấm. Nói đúng ra, chính là thời tiết bên ngoài là đáng quan tâm hơn đối với tối nay và những tối sẽ đến. Gió đã nổi lên và cơn mưa nặng hạt lùa vào nhà. Ba người đàn ông dần dần đánh giá bằng mắt tầm quan trọng của những việc sửa chữa phải tiến hành và những nỗ lực phải thực hiện. Trong lúc này, những gian phòng đang trống rỗng và những chiếc hòm được dùng làm ghế. Ngày mai, mỗi người sẽ mang hành lý của mình đến. Sẽ cần phải trát thạch cao, mắc điện, sắp xếp đường ống, chống cột. Và Marc sẽ đưa ông già đỡ đầu đến. Con người này là gì? Thì đấy là người đỡ đầu già cả của cậu ta, thế thôi. Đồng thời cũng là ông bác cậu ta. Ông bác đỡ đầu của cậu ta làm gì? Chẳng là gì nữa, nghỉ hưu thôi, về hưu gì? Thế thì nghỉ hưu một việc làm, thế đó. Việc gì? Lucien chán quá về những câu hỏi của mình, một việc của công chức, thế đó. Ông ta sau này sẽ giải thích cho họ.